فریادجنوب ،یادداشت سیاسی  :  پنجم آذرماه، سالروز در گذشت محمدعلی فروغی، اولین و آخرین نخست وزیر رضاشاه است. فروغی ملقب به ذکاءالملک، مترجم و سخن شناس و سیاستمدار دوره ی قاجار و پهلوی بود.

او در انتقال سلطنت از قاجار به رضا پهلوی و سپس از رضاشاه به محمد رضا پهلوی نقش بسیار مهمی داشت. روشنفکری که شاید اگر زحمات او نبود فرهنگستان ایران و دانشگاه تهران نیز، تأسیس نمی شدند.

درباره ی فروغی، بخاطر نقش های سیاسی مهمی که در در دوره ای از تاریخ ایران داشته است، مطالب فراوانی عنوان شده . اما تکراری ترین خاطره ای که از او شنیده یا خوانده ایم، درباره ی ضرب المثلی معروف است.

«در کف شیر نر خونخواره ای ،غیر تسلیم و رضا کوچاره ای؟»

برآن شدم تا شخصیت فروغی را از زاویه ای دیگر بررسی کنم. بنا بر خاطراتی که نقل می شود فروغی این ضرب المثل را در دو موقعیت مختلف به کار برده است. یک بار زمانی که اسدی (تولیت آستان قدس و از مبارزان آن زمان) در زندان رضا شاه از او کمک خواست و فروغی در جوابش این ضرب المثل را فرستاد، و بار دیگر زمانی که رضا شاه قبل از انتقال قدرت به محمدرضا از وی کمک خواست و باز هم فروغی در جواب رضا شاه همین ضرب المثل را گفت.

در هردو موقعیت مختلف، برای دو شخصیت مختلف، ذکاء الملک، عدم مقاومت و تسلیم شدن در برابر شرایط را توصیه میکند.
بنا براین نمی توان فروغی را فردی مبارز دانست، چنان که خود نیز در موقعیت های بسیاری تسلیم شرایط شده است، از جمله در دوره ای که با رضا شاه به اختلاف نظر رسید به سادگی مدتی خانه نشین شد.

یک مبارز واقعی همچنان که خود تا آخرین لحظه امیدوارانه، مبارزه می کند، به دیگران نیز امید می دهد و توصیه به تلاش بیشتر می کند.
از این دیدگاه، فروغی بیشتر فردی تنوع طلب است تا یک فرد مبارز ! چنانکه بدون داشتن سابقه مبارزه ای با قاجار ، در رسیدن رضاخان به پادشاهی نقش آفرین می شود، و همچنین بدون داشتن سابقه مبارزه ای با رضا شاه، انتقال سلطنت از رضا شاه به محمد رضا شاه را تسهیل میکند.
بنابراین می توان محمدعلی فروغی را در مجموع، سیاستمداری ادیب، تجددخواه و تنوع طلب دانست.